ریشه لغوی

زمین شناسی تاریخی از دو کلمه Historical به معنی تاریخی و Geology به معنیزمینشناسیگرفته شده است.

دید کلی

زمین شناسی تاریخی ، شاخه مهمی ازعلمزمین شناسیاست که از تاریخ تحولات و تکامل تدریجی زمین و حیات وجود در آن ازابتدای تشکیل تا به امروز بحث می‌نماید. از این رو زمین شناسی تاریخی ارتباط بسیارنزدیکی باچینهشناسی،فسیلشناسیو ژئوکرونولوژی دارد. سیر تحولات پوسته زمین اعم از قاره‌ای و اقیانوسی ،منشا و موقیت قبلی و اولیه قاره‌ها ، زمان جدایش آنها ، تشکیلاقیانوس،منشا حیاتو سیر تکاملی آنها در زمان‌هایمختلف زمین شناسی ، همچنین کوهزایی‌ها و زمان آنها ، از جمله فرآیند‌هایی هستند کهدر طول تاریخ زمین رخ داده‌اند و در تقسیم بندیعمرزمینبهدوره‌های زمین شناسینقش اساسی دارند.

روش زمین شناسی تاریخی آن است که از طریق مطالعه ساختمان کنونی ، اثرات وشواهد پدیده‌های مختلف به چگونگی وقوع و شکل گرفتن آنها پی برده می‌شود. اطلاعاتحاصل از یادگیری تاریخ زمین بسیار با ارزش است. برای مثال امروزه زمین شناساندریافته‌اند که نفت و گاز اغلب بر روی گنبدهای نمکی تجمع پیدا می‌کنند و یا ذغالسنگ‌ها معمولا در آب و هوای گرم و مرطوب و محیط‌های مردابی بوجود می‌آیند، از طریقمطالعه گذشته زمین می‌توان به چنین محیط‌های رسوبی و یا آب و هوای دیرینه پی برده ودر نتیجه راه را برای اکتشاف منابع مذکور هموار نمود.

تاریخچه زمین شناسی تاریخی

·         انسان از بدو خلقت می‌کوشیده که محیط خود را بشناسد، انسان اولیه از مشاهدهپدیده‌هایی مانند : زلزله،آتشفشانو باد و باران به تفکر پرداخته و برای بقای زندگی تلاش نموده تا محیط خود را بهتربشناسد. زمین شناسی تاریخی یکی از شاخه‌های متنوعزمینشناسیاست که همزمان با پیشرفت این علم بر اهمیت آن افزوده شده است.

·         ویلیام اسمیت (1839-1769) مهندس معدن طی تجربیات 24 ساله خودعلمچینه شناسیو زمین شناسی تاریخی را بنیانگذاری نمود. وی به پدر چینه شناسیمعروف شده است.

·         انتشار کتاب تئوری زمین) توسط جیمز هاتن توجه مردم را به اهمیت مطالعه زمین وتاریخ آن جلب نمود. هاتن نشان داد که فسیلها بقایای حیات گذشته بوده و برای تعیینسن نسبی زمین می‌توان از آنها استفاده نمود.

·         بعد از کشف مواد رادیواکتیو در اوایل قرن جدید برای تعیین سن زمینی و تنظیمجدول زمانی آن از این مواد استفاده شد. تئوری تکتونیک صفحه‌ای وگنر (1915) به حلمسائل مهم زمین شناسی کمک زیادی نمود.

·         با اینکه امروزه اطلاعات زیادی از زمین و تحولات آن کسب شده است، ولی مسائلدیگری نیز لاینحل باقی مانده که کشف و حل آنها بر عهده زمین شناسان جوان خواهد بود.

تولد زمین

·         حدود 10 میلیارد سال قبل ، ستاره که ازهیدروژناولیه زاده شده بود منفجر گردید و بقایای اتم‌های هیدروژن وهلیمو سایرعناصر سنگین آن ستاره در فضا آزاد شد. پنج میلیارد سال بعدخورشیدوبیش از یکصد تریلیون اجرام کوچک و بزرگ سماوی متشکل از مواد مختلف گازی ، جامد و یخدر مدارهای مختلف به دور خورشید به گردش درآمده‌اند و تدریجا نه سیاره به طور مستقل (در اثر افزایش قدرت جاذبه و وزنو حجم) درمنظومهشمسیشامل عطارد ، زهره ، زمین ، مریخ ، مشتری ، زحل ،سیارهاورانوس، نپتون و پلوتو و قمرهای آنها به وجود آمدند.

·         حرارت کره زمین پس از تولد ، به تدریج رو به کاهش نهاد وجو زمینبه حد و نقطه بحرانی رسید که دیگر نتوانست بر تراکم خود بیافزاید و ابرها بجایضخیمتر شدن ، رطوبت خود را به صورت باران بر زمین سرازیر نمودند. بارندگی‌ها تامیلیونها سال ادامه یافت تا سرانجام نواحی ژرف و عمیق زمین را پر کرد که به آسانیدر آب حل می‌شود، در آب دریا‌ها حل گردید و موجب تشکیل رسوبات آهکی گردید و بدینترتیب بطور مداوم دی اکسید کربن از جو زمین به اقیانوس منتقل گردید.

تقویم زمین شناسی

·         از مدتها قبل زمین شناسان با توجه به ترتیبی که در ته نشینی لایه‌های مختلفپوستهزمینوجود دارد، سعی در تدوین جدولی نمودند تا بتوانند هر لایه را در جای خودترسیم نمایند.

·         در اواخر قرن هفدهم زمین شناسانی که در ایتالیا و آلمان کار می‌کردن یک ستونچینهشناسیسه قسمتی درست کردند. بعدا توسط ورنر پوسته زمین به پنج قسمت تقسیم شد. ورنر طرح تقسیمات خود را بر مبنای منشا سنگها قرار داد ولی بعد دریافت که برایایجاد نظم و ترتیب کامل در ستون چینه شناسی ، به یک ستون استاندارد در مقیاس جهانینیاز است. اساس طرح ورنر بر پایه نظریه‌های هاتن و پلوتو نیست‌ها بود. نهایتا طراحیتوسط اسمیت در انگلستان و کوویر در حوزه پاریس ارائه شد که بر مبنای فسیلها بنا شدهبود.

·         در اوایل قرن هجدهم زمین شناسان با ادغام نظریه‌های استنو ، هاتن ، اسمیت وکوویر دریافتند، ترتیب پیچیده‌ای در سنگهای پوسته زمین وجود دارد که می‌تواندنماینده ستون چینه شناسی باشد. مطالعه بر روی ستون چینه شناسی تا قرن نوزدهم بطولانجامید تا در نتیجه جدولی تدوین شد که امروزه از آن استفاده می‌شود.

واحدهای زمانی زمین شناسی

در اواخر قرن 19 زمین شناسان متوجه اهمیت و لزومجدا کردن تقسیمات زمان زمین شناسی و سنگها رسوبی نموده در طول زمان شدند. بر همیناساس واحدهای چینه شناسی را به واحدهای زمانی و واحدهای زمانی سنگ شناسی تقسیمنمودند. واحدهای زمانی سنگ شناسی به ترتیب عبارتند از:

بیوزون

ساده‌ترین و اولین واحدی که در تقسیم بندی زمان طبقات رسوبی به کارمی‌رود، بیوزون است. بیوزن می‌تواند مجموعه رسوباتی را شامل شود که در آن یک گونهفسیلی جانوری با ارزشچینهشناسیمشخص قرار داشته باشد.

اشکوب

1.    بعد از بیوزن واحد بزرگتری که از لحاظ زمانی- سنگی به کار می‌رود،اشکوباست. اشکوب شامل مجموعه طبقات مربوطبهرسوبات دریاییبا فسیل‌های شاخص است که درمکان معینی دقیقا مطالعه شده است.

2.    معمولا نام اشکوب را از اسم محلی که اولین بار مطالعه شده است گرفته و یکیپسوند «ian» به آن اضافه می‌کنند. مثلا اشکوب لوتسین از کلمه لوتس نام قدیمی شهرپاریس گرفته شده است.

3.    هر اشکوب چند بیوزون را شامل می‌شود. به عنوان مثال اشکوب کامپانین در حوضهپاریس از دو بیوزون تشکیل گردیده است. چنانچه یک اشکوب شامل بیوزن‌های متعدد باشدآن را به زیر اشکوب تقسیم می‌کنند. واحد اصلیکرونوستراتیگرافیکه در مطالعات چینه شناسیمورد استعمال بیشتری دارد، اشکوب است.

سیستم

1.    مجموعه چند اشکوب یک سیستم را به وجود می‌آورد. نام هر سیستم از نام یک ناحیهمشخص ، یا سری رسوبات به خصوص و یا از نام فسیل‌های خاص اشتقاق می‌یابد.

2.    به عنوان مثال در حالت اول دردوران پالئوزوئیکنام سیستم دونین از ناحیهدون ، (Devon) واقع در جنوب غرب انگلستان و در دوران دوم سیستم ژوراسیک از ناحیهژورا (Jura) واقع در بین آلمان و فرانسه گرفته شده است.

3.    در حالت دوم نام سیستم کربنیفر از رسوبات کربن‌دار (ذغال‌دار) و همچنین نامسیستم کرتاسه از کلمه یونانی کرتا به مفهوم رسوبات کربناته مشتق شده است.

4.    سرانجام در حالت سوم دوره نومولیتیک که یک زیر سیستم به شمار می‌رود و مترادفپالئوژن است، نامش از فسیلنومولیتساخذ گردیده است.

5.    بعضی از سیستم‌ها به زیر سیستم نیز تقسیم شده است. مثلاسیستم ژوراسیکبه زیر سیستم‌های لیاس ، دوگرو مالم تقسیم شده است.

دوران (Erathem)

سرانجام چند سیستم یک دوران را تشکیل می‌دهند. که تعریفدوران بر اساس دلایل و شواهددیرینهشناسی، چینه شناسی ، تغییرات مهم در عالم جانوری و گیاهی یا به عبارت دیگرتکامل موجودات و همچنیندوره‌های کوهزاییاست.